«مي انديشم، پس هستم»

[علی ناظر 3 دی 1387]

در چند جمله یادداشت زیر را خلاصه کنم. نقش اندیشه ورز در جوامع استبداد زده، با فرهنگی فقیر و آلوده به مذهب، پرسشگری و پاسخگویی به پرسش ها است. پرسشگری های سیستماتیک و مستمر ِاندیشه ورز ذهن مخاطب را فعال کرده و برخی از اوقات «تشکیک» ایجاد می کند. شک آفرینی، جامعه را با مفهوم و ارزش پرسشگری آشنا کرده و فرد را برای پرسشگری های مستقل از مداخله گری ِاندیشه ورز آماده می کند. سرانجام، سیکل پرسشگری_تشکیک_پاسخگویی به رشد فرهنگ استبداد زده و فقیر یاری می رساند. به نظر نگارنده، سیکل پرسشگری، تشکیک، و پاسخگویی در مواردی که به اصول و پایه های اندیشه و روند اندیشه ورزی ارتباط پیدا می کنند، در هر مقطع و زمانی قابل قبول و باید تشویق شود. به یاد داشته باشیم که تشکیک به اصول و پایه های اندیشه حرف تازه ای نیست. به نیم قرن اخیر، شاه و شیخ و مجاهد و کمونیست محدود نمی شود. از روز پیدایش، انسان به داده ها، باور ها و خدایگان ریز و درشت شک می کرده است. رهبران سیاسی و مذهبی آمده اند و برگی از تاریخ را به خود اختصاص داده اند؛ اما پرسشگران و شکاکان پس از مدتی اندیشه و روش این رهبران را، با توجه به بُعد زمان و داده های جدید، ارزشگذاری کرده، که به اندیشه و راهکاری جدید ره یافته است. پرسشگری، تشکیک، و کنکاشگری در طول تاریخ، بسیاری از باورهای رهبران ایدئولوگ و فیلسوف را با باوری پویاتر جانشین کرده است. هیچ رهبر و ایدئولوگی رهایی از این فرجام را ممکن نیست. چرا که «باورها» در صفحه مختصات چند بُعدی، که یکی از ابعادش «زمان» است، عمری کوتاه داشته و منحنی آن پایین رونده است. در این یادداشت، تنها به اندیشه ورزی دینی پرداخته شده است.

ادامه مطلب >>>>